Wars of the Roses

rdf:langString Wojna Dwóch Róż

rdf:langString Wojna Dwóch Róż (ang. The Wars Of The Roses „Wojny Róż”) – wojna domowa, tocząca się w Anglii w latach 1455–1485. Uważana jest za swoiste przedłużenie wojny stuletniej. W jej trakcie stoczono 18 bitew lądowych i 1 potyczkę morską. Geneza: W 1377r. zmarł król Anglii Edward III. Jego syn i spadkobierca Edward książę Walii nazywany Czarnym Księciem zmarł rok przed swoim ojcem. Wobec tego korona angielska stanęła przed wyborem, czy osadzić na tronie małoletniego wnuka zmarłego króla - Ryszarda - czy też oddać koronę w ręce jego młodszych synów: Laionela z Antwerpii, Jana z Gandawy i Edmunda Langleya? Ostatecznie zdecydowano się na koronację małoletniego Ryszarda II, co było sporym afrontem wobec aspirujących do tronu angielskiego braci Czarnego Księcia. W 1399r. król Ryszard II został pozbawiony korony w wyniku zamachu stanu przez księcia Henryka Lancastera - syna Jana z Gandawy - który ogłosił się królem Henrykiem IV. Poparcie większości możnych (jak również części szlachty francuskiej sprzyjającej odsunięciu Plantagenetów od władzy) i brak przedłużenia dynastii Plantagenetów czystej krwi spowodowały poparcie dla rządów Henryka w Anglii. Zarówno on jak i jego następna Henryk V angażowali się silnie w działania wojenne przeciw Francji w ramach Wojny Stuletniej. Po śmierci Henryka IV w 1413r. tron objął jego syn Henryk V. Jego sukcesy na wojnie z Francją dały mu licznych sojuszników w Anglii. Król zmarł nagle podczas wyprawy wojennej w 1421r. pozostawiają tron małoletniemu synowi Henrykowi, który miał wówczas zaledwie 8 miesięcy. Pomimo młodego wieku Izba Lordów zdecydowała o koronacji Henryka VI, chociaż nikt nawet nie łudził się, że król będzie rządził w jakimkolwiek stopniu państwem. Kolejne klęski zadane Anglii w wojnie z Francją jak również wewnętrzne niepokoje destabilizowały sytuację w kraju. Ministrowie i lordowie nie potrafili sprawnie pokierować państwem, a Henryk VI nawet kiedy osiągną wiek dojrzały był mocno ograniczany przez dwór. Budziło to sprzeciw wobec rządów Lancasterów wspierany głównie przez ród Yorków - potomków Edmunda Langleya. Przebieg działań: Była to walka o władzę pomiędzy dwoma rodami: Lancasterów (mających w herbie różę czerwoną) oraz Yorków (różę białą). Wojna ta zaczęła się w roku 1455, kiedy to Ryszard z rodu Yorków zebrał swoje wojska w okolicach Londynu i 22 maja doprowadził do bitwy pod St Albans. Król Henryk VI, prawdopodobnie po swoim francuskim dziadku, odziedziczył chorobę umysłową, dlatego też ród Yorków oczekiwał na pewne przejęcie tronu. Niespodziewanie królowa – Małgorzata Andegaweńska – urodziła syna, ale było niemal oczywiste, że nie jest to dziecko Henryka VI (głośne były plotki o romansie królowej). Yorkowie wszczęli bunt, co zapoczątkowało wojnę domową. Doradcą Yorków był Richard Neville, hrabia Warwick, nazywany „twórcą królów”, który doprowadził w roku 1460 do obalenia Henryka VI. Na jego miejsce osadzono na tronie przedstawiciela rodu Yorków Edwarda IV. Warwick uznał jednak, że Yorkowie nie odwdzięczyli mu się tak, jak należy, za usługi, więc przeszedł na stronę Lancasterów, co spowodowało obalenie Edwarda IV i powrót na tron Henryka VI po bitwie pod . W roku 1461 Henryk został ponownie obalony, a tron przywrócono Edwardowi IV, zwycięzcy w bitwie pod Towton 29 marca 1461 r. Bitwa ta – jedna z najkrwawszych w historii Anglii – kosztowała życie 20–30 tysięcy ludzi. Zakończyła ona pierwszą fazę Wojny Róż, umacniając władzę rodu Yorków. W roku 1470 Edward zmuszony został do opuszczenia kraju i zbiegł do Niderlandów. Po zebraniu nowych wojsk w tym samym roku doszło do bitwy pod , podczas której śmierć poniósł Richard Neville. Kolejna bitwa pod Tewkesbury również nie przyniosła rozstrzygnięcia w trwającym konflikcie. W 1471 roku Henryk VI zmarł. Dwanaście lat później umarł Edward IV. Na tronie zasiadł jego kilkunastoletni syn Edward V, który został obalony (Edward IV w chwili ślubu z jego matką był już żonaty, co czyniło jego dzieci z Elżbietą Woodville bękartami), a następnie razem ze swoim młodszym bratem zniknął bez śladu (prawdopodobnie zostali oni zamordowani przez swojego stryja Ryszarda III, według historyków zostali zamordowani przez Henryka VII po bitwie pod Bosworth). Zbrodnie Ryszarda III spowodowały kolejny bunt przeciwko niemu. Na jego czele stanął spokrewniony przez swoją matkę z Lancasterami Henryk Tudor. W 1485 roku doszło do bitwy pod Bosworth. Ryszard III zginął w tej bitwie (słynne: „Konia! Konia! Królestwo za konia!” u Szekspira), a Henryk Tudor został nowym władcą Anglii (jako Henryk VII). Rozpoczęło się panowanie dynastii Tudorów. Kolejne dwa lata władca Anglii poświęcił na walkę z pretendentami do tronu, m.in. pokonując w bitwie pod Lamberta Simnela. Ostatecznie wojna zakończyła się po śmierci ostatniego pretendenta do tronu Perkina Warbecka. Bitwa pod Bosworth zakończyła historię średniowiecznej Anglii. Chronologia militarna wojny * I bitwa pod St Albans – 22 maja 1455 * – 23 września 1459 * bitwa pod Ludlow – 12 października 1459 * - 15 stycznia 1460 * – 10 lipca 1460 * - 16 grudnia 1460 * – 30 grudnia 1460 * bitwa pod Mortimer’s Cross – 2 lutego 1461 * II bitwa pod St Albans – 22 lutego 1461 * – 28 marca 1461 * bitwa pod Towton – 29 marca 1461 * – 25 kwietnia 1464 * bitwa pod Hexham – 15 maja 1464 * – 26 lipca 1469 * – 12 marca 1470 * – 14 kwietnia 1471 * bitwa pod Tewkesbury – 4 maja 1471 * bitwa pod Bosworth Field – 22 sierpnia 1485 * – 16 czerwca 1487 Drzewo genealogiczne Poniższy schemat przedstawia rodzinę królewską XIV i XV w. Anglii z zaznaczoną przynależnością do stron konfliktu. Niebieska ramka oznacza Yorków, natomiast czerwona Lancasterów (hrabia Warwick jest oznaczony kolorem purpurowym, ponieważ zmienił stronę, po której się opowiadał). Literatura obcojęzyczna * Charles Ross: The Wars Of The Roses, New York 1994 * Jurgen Sarnowsky: England im Mittelalter, Darmstadt 2002 * Alison Weir: Wars Of The Roses, New York 1995 W literaturze pięknej Wojna Dwóch Róż była ukazana między innymi w dramatach Williama Szekspira (Henryk VI, Ryszard III) i w napisanym oktawą poemacie Civil wars Samuela Daniela.