Surakarta Sunanate

rdf:langString Soerakarta (vorstenstaat)

rdf:langString Soerakarta, in het Indonesisch Solo Adi Kasunanan ratta-ning geheten, was in Nederlands-Indië een zelfregerende vorstenstaat op het eiland Java. Het koloniale gezag stond de soesoehoenan van Soerakarta toe daar vorst en bestuurder te zijn. De invloed van de resident, die werd aangesteld door de gouverneur-generaal van Nederlands-Indië om de belangen van Nederland te beschermen, was echter groot. Het keizerrijk Soerakarta is de belangrijkste opvolger van het Midden-Javaanse Rijk van Mataram. Het keizerlijk huis der Kartasura zegt af te stammen van de heersers van het hindoeïstische keizerrijk dat in de tiende eeuw over Java heerste. De afstammelingen van Bagus Kachung die in 1558 tot Panembahan van Mataram werd uitgeroepen heersten over het grootste deel van Java en het eiland Madura. De titel van soesoehoenan, Maleis voor "hij aan wie schatting wordt betaald", werd in 1625 aangenomen door de heerser van Mataram, die daarmee in de ogen van de bevolking een heilige status verwierf. Toen de door Arabische kooplieden gepropageerde islam door de vorsten werd aangenomen bleef de bevolking nog lange tijd hindoe. Zij bleven, later ook als moslim, de vorst als een heilige persoon zien die op een heilige plek, de kraton, resideerde.Het rijk van de soesoehoenans was sterk gedecentraliseerd en op feodale wijze geregeerd, met lokale raja's, regenten en prinselijke families die op hun beurt als vazallen grote gebieden bestuurden. De bloei van het keizerrijk Mataram was van korte duur. De toenemende macht van de Nederlandse Verenigde Oost-Indische Compagnie resulteerde in 1705 in de overdracht van grote gebieden waaronder en in ruil voor "bescherming" door de VOC. De compagnie speelde de vorsten op Java tegen elkaar uit en bood bescherming aan die edelen die de VOC in ruil daarvoor begunstigden. Uiteindelijk werd de VOC de arbiter in de familie- en opvolgingstwisten in de vorstenlanden.Na de dood van de soesoehoenan Pakuboewono II in 1749 volgde een burgeroorlog om de opvolging op de troon van Mataram. Prins Mangku Bumi weigerde de opvolging van sri Pakoeboewono III van Soerakarta te accepteren en probeerde de macht in het keizerrijk te grijpen. Na zes jaar oorlog beheerste prins Mangku Bumi het zuidwesten van het keizerrijk. De soesoehoenan behield met de Nederlandse militaire en politieke steun de controle over het noorden en oosten van zijn rijk. De hoge kosten en het gebrek aan middelen noopten de twee pretendenten om het ooit zo machtige rijk Mataram in twee nieuwe staten te verdelen, Soerakarta onder de soesoehoenan en een nieuwe Sultanaat Jogjakarta onder Mangku Bumi als sultan Hamengkoeboewono I. De Nederlanders waren de lachende derde bij deze klassieke verdeel en heers politiek. De verdeling werd op 13 februari 1755 definitief geregeld maar het duurde nog vijfenzeventig jaar voordat de grens tussen de staten werd vastgelegd. In 1757 resulteerde een opstand onder leiding van in een verdere opdeling van het grondgebied. Het onderkoninkrijk Mangkoenegaran ontstond in 1757, zogenaamd onder de algemene soevereiniteit van Soerakarta, maar in werkelijkheid als een semi-onafhankelijke vorstendom dat de helft van het grondgebied van de voormalige soesoehoenan besloeg. Madura en een deel van de noordoostkust van Java werden in 1743 afgestaan. De werd in 1746 afgestaan en de werd in 1830, na de Java-oorlog aan de Nederlandse regering, die de plaats van de VOC had ingenomen, afgestaan.