Spanish conquest of the Aztec Empire

rdf:langString Konkero de Meksiko

rdf:langString La Konkero de Meksiko ĉefe referencas al submetado de la Ŝtato Meksika aŭ Azteka, atingita de Hernán Cortés je la nomo de la reĝo Karolo la 1-a de Hispanio kaj favore al la Hispana Imperio inter 1519 kaj 1521. Finfine la 13an de aŭgusto de 1521 la urbo Meksiko falis en povo de la hispanaj konkistadoroj, post du jaroj de ardaj klopodoj, militaj, politikaj kaj konspiraj, en kiuj partoprenis, kun la hispanoj, ankaŭ indiĝenaj popoloj deantaŭe subpremitaj kaj vasaligitaj de la meksikoj, en intenco ribela — profite de la alianco kun la ĵus alvenintoj — for de la truditaj vivkondiĉoj en kiuj ili vivis. Tiu fakto markis la komencon de la hispana koloniigo kaj de la sekva nasko de la mestiza lando Meksiko. Kiam alvenis la hispanoj, en 1519, la meksika imperio estis tre juna kaj multaj el la subpremataj popoloj ankoraŭ konservis la memoron pri sia sendependa vivo; krome, anstataŭ konsideri Motekuhzoman kiel sian reganton, ili lin timis kaj malamis. Tiel, la vasalaj popoloj ne vidis en la hispanoj konkerantojn, sed liberigantojn. Alia grava faktoro estis, ke Motekuhzoma mem kredis, ke la alveno de la hispanoj estis la plenumo de antikva tolteka profetaĵo, kiu diris, ke la dio Kecalkoatlo iam revenos el oriento. Tial, almenaŭ en la komenco, la meksikoj praktike ne rezistis la avancon de la hispanoj, sub la komando de Hernán Cortés. La hispanaj trupoj, aliancitaj kun la popoloj rivalaj de la meksikoj, sieĝis Tenoĉtitlanon, kiu finfine falis la 13an de aŭgusto de 1521. Post la konkero de la ĉefurbo okazis aliaj ekspedicioj kaj militaj kampanjoj, fare kaj de Hernán Cortés kaj de liaj kapitanoj, inter 1521 kaj 1525, en la centra, norda kaj suda areoj de la teritorio de la aktuala Meksiko, kiuj fiksigis la unuajn limojn de la Vicreĝlando Nova Hispanio. El tiu dekomenca bazo, la konkero pluis pere de la aligo de aliaj teritorioj fare de diversaj konkerantoj kaj tiel nomataj Adelantado: nome Kalifornio, la duoninsulo Jukatano, la okcidenta areo konata kiel Nova Galegio, la nordorienta zono konata kiel Nova Regno de Leono, la norda zono kie troviĝis Nova Biskajo kaj aliaj teritorioj de Norda kaj Centra Ameriko. El tiuj okazintaĵoj, kiuj modifis draste la tutmondan geopolitikon en la komenco de la 16a jarcento, fluos proksimumen tri jarcentoj de hispana kolonia dominado. La militan konkeron sekvis la spirita. En 1523 alvenis en Meksikon la unuaj misiistoj por kristanigi la indianojn, ĉefe la junajn, kun la ideo prepari ilin por la sacerdota laboro. Sed jarojn poste estis forĵetita la eblo, ke la indianoj atingu ekleziajn gradojn kaj ankaŭ estis abandonitaj la klopodoj studi kaj konservi ties lingvojn. Tiel komenciĝis la malaperado de la antikvaj kulturoj. La ĉefaj fontoj de informoj pri la kampanjoj de Cortés kaj de liaj kapitanoj estas la kronikoj nome crónicas de Indias verkitaj en la 16a jarcento mem, el kiuj elstaras la Historia verdadera de la conquista de la Nueva España de Bernal Díaz del Castillo, kiu mem partoprenis en la militkampanjoj, la Cartas de relación de Hernán Cortés al la reĝo Karolo, kaj la verko de Francisco López de Gómara, konata kiel Historia general de las Indias, kiu neniam estis sur la kontinento amerika sed konis Cortés kaj dokumentiĝis el la rakontoj de la soldatoj kiuj partoprenis en la konkero.