Saterland Frisian language

rdf:langString Orientfrisa lingvo

rdf:langString Saterfrisa lingvo

rdf:langString La saterfrisa lingvo (saterfrise Seeltersk) estas la lasta vivanta orientfrisa variaĵo de la frisa lingvo. Ĝi parolatas en la komunumo Saterland en la distrikto Cloppenburg de la federacia lando Malsupra Saksio en nordokcidenta Germanio, proksime de la rivero Emso en historie marĉa kaj pro tio lingve relative izolita teritorio. La lingvon laŭ diversaj taksoj parolas inter 1.000 ĝis 2.500 homoj. Rezulte temas pri unu el la plej "etaj" lingvoj de Eŭropo. Dum en la iom pli norda regiono Orientfrislando rekte sude de la Norda Maro la origina orientfrisa lingvo dum la mezepoko formortis kaj anstataŭigis per regiona dialekto de la platgermana lingvo, la saterfrisa lingvo pretervivis kaj ĝis la Dua Mondmilito estis la ĝenerale uzata komunika lingvo de la vilaĝoj en la teritorio Saterland (kiu politike ne apartenis al Orientfrislando, sed al la najbara regno Oldenburgio). Hodiaŭ la lingvo ankoraŭ parolatas en la loĝlokoj Ramsloh (saterfrise Roomelse), Scharrel (Skäddel), Strücklingen (Strukelje) kaj iom malpli multe en Sedelsberg (Sedelsbierich), kiuj baze estas sablaj "insuloj" komplete ĉirkaŭitaj de marĉo. La dialekto konsideriĝas tre konservema, kaj unue restis forte uzata, kiam komence de la 20-a jarcento la izoliĝo de la teritorio pro konstruo de digaj stratoj kaj diga fervoja linio finiĝis. Ankaŭ la ordono, ke en la vilaĝaj lernejoj estu instruata unuavice la altgermana lingvo, kaj la apero de la radio (kun riceveblaj programoj preskaŭ nur en la altgermana lingvo, nur pene en la nederlanda kaj apenaŭ en la platgermana lingvoj), unue ne malaperigis la lingvon.Post la Dua Mondmilito la trafikaj ligoj plu pliboniĝis, aldoniĝis la televido kun loke riceveblaj programoj nur en la altgermana lingvo, kaj la lerneja edukado pliampleksiĝis, pere de instruistoj el aliaj partoj de Germanio. La unua ne-saterfrisa instruisto en la lernejo de la centra loĝloko Ramsloh estis Konrad Pusch, poste direktoro de lernejaro por la tuta teritorio, kies genepoj Thomas, Wieland kaj Birgit poste iĝis vervaj Esperanto-aktivuloj. Li penis subteni la lokajn iniciatojn pri konservo de la saterfrisa lingvo, sed samtempe kun siaj instruistaj kolegoj en la lernejoj konsekvence instruis la "fremdan" altgermanan lingvon, do iusence estis kaj amiko kaj minaco por la eta lingvo. Lingvistike, la saterfrisa lingvo estis praktike ne esplorata kaj dokumentata, kiam meze de la 1960-aj jaroj la usona lingvisto Marron Curtis Fort en la urbo Vechta konatiĝis kun la esperantisto Franz Ostendorf, pere de li kun la familio Pusch, kaj en Saterland ekintervjuis la lokajn parolantojn de la saterfrisa. Marron Fort verkis vortaron, gramatikon kaj dokumentigis multajn tekstojn en la lingvo, kiujn li publikigis kun tradukoj al la altgermana lingvo. Post kiam ankaŭ en Germanio dum la jaro 1998 oficialiĝis la Eŭropa Ĉarto pri la Regionaj kaj Minoritataj Lingvoj, la saterfrisa lingvo ekhavis apartan rajton je protekto kaj subteno. Proksimume 300 infanoj lernas la lingvon nedevige en infanĝardenoj kaj lernejoj. Ekde la jaro 2004 en la lingvo disvastiĝas radio-elsendoj en la regiona radiostacio Ems-Vechte-Welle. Kaj kompreneble ekzistas (ankoraŭ relative malgranda) vikipedia branĉo en la saterfrisa lingvo.

rdf:langString La orientfrisa lingvo (frise Eastfrysk, platgermane Oostfreesch, altgermane Ostfriesische Sprache aŭ Osterlauwerssches Friesisch) estas la orienta branĉo de la frisa lingvofamilio. La orientfrisa nuntempe estas preskaŭ formortinta. Nur en la oldenburgia komunumo Saterland en la distrikto Cloppenburg de la federacia lando Malsupra Saksio en nordokcidenta Germanio, proksime de la rivero Emso en historie marĉa kaj pro tio lingve relative izolita teritorio, konserviĝis dialekto: la saterfrisa lingvo. Kiel lasta vivanta orientfrisa dialekto la saterfrisa nuntempe ofte konsideriĝas sinonime al la origine multe pli disvastiĝinta orientfrisa (la esploro de la saterfrisa lingvo dum la 20-a jarcento cetere en du lokoj estas ligita al esperantistoj: legu pli en la aparta artikolo pri la lingvo). Post kiam ankaŭ en Germanio oficialiĝis la Eŭropa Ĉarto pri la Regionaj kaj Minoritataj Lingvoj, la saterfrisa lingvo ekhavis apartan rajton je protekto kaj subteno. Proksimume 300 infanoj lernas la lingvon nedevige en infanĝardenoj kaj lernejoj. Ekde la jaro 2004 en la lingvo disvastiĝas radio-elsendoj en la regiona radiostacio Ems-Vechte-Welle. Kaj kompreneble ekzistas (ankoraŭ relative malgranda) vikipedia branĉo en la saterfrisa lingvo. Dum la saterfrisa lingvo restis viva, en la iom pli norda regiono Orientfrislando rekte sude de la Norda Maro la origina orientfrisa lingvo dum la mezepoko formortis kaj anstataŭiĝis per regiona dialekto de la platgermana lingvo.