Landing gear

rdf:langString Podwozie (lotnictwo)

rdf:langString Podwozie – zespół płatowca (samolotu, śmigłowca lub szybowca) umożliwiający postój na podłożu oraz przejście ze stanu spoczynku do lotu w powietrzu i odwrotnie. Podwozie umożliwia postój płatowca na ziemi, wodzie lub konstrukcji (np. pokładzie okrętu), jego przemieszczanie po podłożu (kołowanie), start i lądowanie (lub wodowanie). W przypadku samolotów, podwozie najczęściej składa się z ogumionych kół, mocowanych na , ramach lub innych wspornikach, zwykle zaopatrzonych w elementy amortyzujące (amortyzatory), czasami podpieranych zastrzałami. Podwozie kołowe może być stałe lub chowane (wciągane) w locie. Podwozie chowane cechuje się bardziej skomplikowaną konstrukcją, lecz sprzyja zmniejszeniu oporów aerodynamicznych, dlatego jest stosowane na wszystkich samolotach rozwijających większe prędkości. Podwozie chowane najczęściej wciągane jest do luków w skrzydłach, kadłubie lub gondolach silnikowych. Podstawowe zadania podwozia: * całkowite i nieodwracalne pochłanianie energii odpowiadającej energii opadania samolotu podczas lądowania oraz energii uderzenia pionowego podczas toczenia po nierównościach podłoża, * zapewnienie małych oporów toczenia, zwłaszcza przy starcie, * zapewnienie skuteczności hamowania, w celu skrócenia dobiegu samolotu podczas lądowania, * zapewnienie wystarczającej stateczności samolotu, sterowności i zwrotności we wszystkich warunkach ruchu naziemnego, również podczas hamowania, * zabezpieczenie samolotu przed niekontrolowanym zetknięciem z podłożem. Konstrukcja podwozia powinna, podczas nadmiernych przeciążeń, w pierwszej kolejności ulec odkształceniu lub zniszczeniu chroniąc w ten sposób pozostałe elementy płatowca, * zapewnienie minimalnego przemieszczenia się kół wzdłuż osi samolotu i zachowanie niezmiennego rozstawu w celu zabezpieczenia ogumienia kół przed uszkodzeniem. W zależności od masy samolotu stosowane są golenie z kołami pojedynczymi lub zespołami kół, w tym wózkami kilkukołowymi. W ciężkich samolotach transportowych stosowane są nawet zespoły wielokołowych goleni. Golenie podwozia można podzielić na: główne (przenoszące zasadniczą część masy płatowca), pomocnicze (przenoszące mniejszą część masy płatowca) i dodatkowe (nie przenoszące masy płatowca lub przenoszące niewielką część). Podstawowe układy konstrukcyjne podwozia kołowego: * klasyczny: dwie główne golenie podwozia znajdują się przed środkiem ciężkości płatowca, rozstawione na boki w linii poprzecznej do osi płatowca w celu zapewnienia stabilności na podłożu, a pod płatowca znajduje się pomocnicze kółko ogonowe lub płoza ogonowa. Płatowiec na ziemi jest przechylony na ogon w stosunku do swojej osi podłużnej i podparty na kółku ogonowym. W układzie tym golenie główne przenoszą 80-90% masy płatowca, * trójpodporowy (trójkołowy): dwie główne golenie podwozia znajdują się za środkiem ciężkości płatowca, rozstawione na boki w linii poprzecznej do osi płatowca w celu zapewnienia stabilności na podłożu, a pod częścią płatowca znajduje się pomocnicza przednia goleń. W układzie tym golenie główne przenoszą 80-90% masy płatowca, * jednotorowy (rowerowy): dwie główne golenie podwozia znajdują się w osi symetrii płatowca. Tylna główna goleń znajduje się za jego środkiem ciężkości, przenosząc ok. 50-60% masy płatowca, a przednia główna goleń podwozia znajduje się pod częścią dziobową płatowca, przenosząc ok. 40-50% masy płatowca. Dla stabilizacji na ziemi zwykle stosowane są podpierające koła dodatkowe pod skrzydłami. Układ ten jest rzadko stosowany w samolotach, natomiast powszechnie w konstrukcji szybowców i motoszybowców, * dwutorowy (samochodowy, tandemowy): sporadycznie stosowany układ podobny do jednotorowego, w którym golenie główne przednie i tylne podwozia umieszczone są w dwóch rzędach obok siebie, bez kół dodatkowych (np. B-52 Stratofortress), * stosowane są również różne mniej typowe układy mieszane, np. w Boeing 747. Układ klasyczny podwozia stosowany był w większości samolotów śmigłowych do lat 50. XX wieku, stąd przyjęła się jego nazwa. Stosowany był jedynie w nielicznych samolotach odrzutowych (np. Jak-15). Obecnie układ klasyczny jest stosowany już tylko na niewielką skalę w lekkich samolotach śmigłowych. Układ trójkołowy był stosowany na małą skalę od początku lotnictwa (np. Caproni Ca.3), zaczął być jednak powszechnie stosowany dopiero w latach 40. (w tym okresie głównie w samolotach konstrukcji amerykańskiej). Stosowany był i jest nadal w zdecydowanej większości samolotów odrzutowych i, od lat 50., również w większości samolotów śmigłowych. Rzadko stosowane jest podwozie na nartach lub płozach, głównie w warunkach zimowych, czasami do lądowania na trawiastej nawierzchni. Podwozie takie zwykle występowało w układzie klasycznym, analogicznym do kołowego (zwykle istniała możliwość wymiany nart na koła). Prowadzono także eksperymenty z podwoziem gąsienicowym lub na poduszce powietrznej. W przypadku wodnosamolotów pływakowych, podwozie stanowią pływaki (podwozie pływakowe). W łodziach latających funkcję podwozia pełni dolna część kadłuba, zwana podłodziem (samoloty mają oprócz tego chowane podwozie kołowe). W śmigłowcach stosowane jest podwozie kołowe albo płozowe. Płozy występują tylko w lżejszych konstrukcjach. Podwozie kołowe w śmigłowcach występuje w różnych układach, najczęściej jest stałe. Jedynie nieliczne śmigłowce mają podwozie chowane (np. Mi-24). Podwozie płozowe jest dużo tańsze w produkcji i mniej skomplikowane w utrzymaniu niż podwozie kołowe, dzięki czemu można znacznie obniżyć koszty budowy i eksploatacji śmigłowca. W śmigłowcach operujących z wody stosowane są pływaki do wodowania, albo wyprofilowany spód kadłuba (podłodzie), jak w łodziach latających (np. Mi-14). Pływaki mogą być albo stałe, zastępujące płozy, albo nadmuchiwane, uzupełniające podwozie lądowe (jak w morskich wersjach śmigłowca W-3 Sokół). W szybowcach podwozie często ogranicza się do jednego koła albo płozy pod kadłubem. W kołowym podwoziu lotniczym stosuje się bezdętkowe opony półbalonowe, które z uwagi na niewielką szerokość są łatwe do schowanie w konstrukcji samolotu. Są one rzadko wypełniane powietrzem, najczęściej stosuje się azot, który gwarantuje dłuższe utrzymanie właściwego ciśnienia w oponie. Ciśnienie w oponach dzieli się na cztery kategorie: * ciśnienie bardzo małe – do 0,5 MPa, * ciśnienie małe – do 1 MPa, * ciśnienie średnie – do 1,5 MPa, * ciśnienie duże – bez ograniczenia. Na potrzeby budowy pasa startowego kategorie opon stosowanych w lotnictwie oznaczono odpowiednio symbolami W, X, Y, Z.