Deutsche Mark

rdf:langString Marka niemiecka

rdf:langString Marka niemiecka (niem. Deutsche Mark) – jednostka monetarna w Niemczech od 1871 roku. 1 marka dzieliła się na 100 fenigów. Zastąpiona przez euro 1 stycznia 2002 (po kursie 1,95583 marki za 1 euro). Do zjednoczenia Niemiec (w 1871 r.), w poszczególnych księstwach i wolnych miastach, w obiegu były różne waluty, najczęściej oparte na systemie talarowym. Pierwsza marka, tzw. złota marka ((ang.)), została wprowadzona reformą z roku 1871 w związku ze zjednoczeniem państwa niemieckiego. Stopniowo wprowadzono jednolite dla całej Rzeszy monety: * 1 fenig (miedź 1873–1916; aluminium 1916–1918) * 2 fenigi (miedź 1873–1877 i 1904–1916) * 5 fenigów (miedzionikiel 1874–1915; stal 1915–1922) * 10 fenigów (miedzionikiel 1873–1916; stal 1916–1922; cynk 1917–1922) * 20 fenigów (srebro 1873–1877; miedzionikiel 1887–1892) * 25 fenigów (miedzionikiel 1909–1912) * 50 fenigów (srebro 1875–1919 – od 1905 nominał jako „1/2 Mark”) * 1 marka (srebro 1873–1916) W poszczególnych regionach emitowano monety wyższych nominałów przedstawiające lokalnych władców (lub herby w przypadku wolnych miast). Były to srebrne 2, 3, 5 marki, oraz złote 5, 10 i 20 marek. Dawne monety o nominale 1 talara i 2 talarów były w obiegu aż do 1908 r. jako odpowiedniki 3 i 6 marek. Emitowano także banknoty o nominałach 1, 2, 5, 10, 20, 50, 100 i 1000 marek. Ze względu na zawieszenie parytetu złota dla marki w 1914 oraz późniejszą hiperinflację (1919–1923), markę z tego okresu nazywa się papierową marką ((ang.)). W obiegu był także pieniądz zastępczy. Po ustanowieniu republiki w 1918 wydano następujące monety (o nowych wzorach) w walucie markowej: * 50 fenigów (aluminium 1919–1922) * 3 marki (aluminium 1922–1923) * 200 marek (aluminium 1923) * 500 marek (aluminium 1923) W związku z rosnącą inflacją, w latach 1922–1924 wydawano głównie banknoty. Emitowano nowe wzory nawet kilka razy w miesiącu, o coraz to wyższych nominałach. Druk banknotów inflacyjnych prowadziła drukarnia państwowa (Reichsdruckerei) oraz prywatne firmy – stwierdzić można to po różnych oznaczeniach serii banknotów. W 1922 wydano jeszcze papierowe 1 i 2 marki, a na początku 1924 bardzo rzadki dziś banknot 100 bilionów marek. W listopadzie 1923 przeprowadzono reformę walutową – dawną markę zastąpiono marką rentową ((ang.), RM), z przelicznikiem 1 RM = 1 bilion marek. Po roku (październik 1924) wprowadzono markę Rzeszy (Reichsmark), z przelicznikiem 1:1. Ostatnie marki rentowe wydano w 1937. Mimo to, już po wymianie, wydane zostały monety opiewające na marki (a nie rentenmarki): * 1 marka (srebro 1924–1925) * 3 marki (srebro 1924–1925) Reichsmarki przestano emitować w 1948 r. W Niemczech Zachodnich (RFN) wprowadzono markę niemiecką (Deutsche Mark, DM), z przelicznikiem: * zasoby pieniężne: do 60 RM – 1:1, reszta: 100 RM = 6,5 DM (1 RM = 0,065 DM) * ceny, wynagrodzenia, emerytury, renty, czynsze – 1:1 * kapitał produkcyjny: majątek rzeczowy i akcje – 1:1 Emitowano obiegowe monety o nominałach: * 1 fenig („BDL” 1948–1949, „BRD” od 1950) * 2 fenigi (od 1950) * 5 fenigów („BDL” 1949, „BRD” od 1950) * 10 fenigów („BDL” 1949, „BRD” od 1950) * 50 fenigów („BDL” 1949–1950, „BRD” od 1950) * 1 DM (od 1950) * 2 DM (1951 i od 1957) * 5 DM (srebro 1951–1974, miedzionikiel od 1975) Początkowo na monetach 1, 5, 10 i 50 fenigów widniał napis „Bank Deutscher Laender” („BDL”), który następnie zmieniono na „Bundesrepublik Deutschland” („BRD”). Emitowano także okolicznościowe monety 5 i 10 DM. W Niemczech Wschodnich (NRD) przyjęto także walutę markową (tzw. marka wschodnia). Wydawano obiegowe monety następujących nominałów: * 1 fenig (aluminium 1948–1990) * 5 fenigów (aluminium 1948–1990) * 10 fenigów (aluminium 1948–1989) * 20 fenigów (mosiądz 1969–1989) * 50 fenigów (aluminium-brąz 1949–1950, aluminium 1958–1989) * 1 marka (aluminium 1956–1989 – w latach 1956–1963 nominał jako „Deutsche Mark”) * 2 marki (aluminium 1957–1989 – w roku 1957 nominał jako „Deutsche Mark”) Jeszcze przed zjednoczeniem Niemiec, 1 lipca 1990 r. na terenie NRD markę wschodnioniemiecką (wschodnią) zastąpiła „zachodnia” marka niemiecka, z przelicznikiem: * płace, wynagrodzenia, stypendia, renty, emerytury, ceny oraz czynsze najmu i dzierżawy – 1:1 * jednorazowa wypłata gotówkowa osoby fizycznej do 2000 marek – 1:1 * pozostałe należności – 2:1, z wyjątkiem oszczędnościowych wkładów bankowych w wysokości: * do 2000 marek dla dzieci poniżej 14 lat (urodzeni po 1 lipca 1976) – 1:1 * do 4000 marek dla osób 14–58 letnich (urodzeni między 2 lipcem 1931 a 1 lipcem 1976) – 1:1 * do 6000 marek dla osób 59+ (urodzeni po 2 lipca 1931) – 1:1 Od 1989 roku w Niemczech występowały banknoty: 5 DM (Bettina von Arnim), 10 DM (Carl Friedrich Gauss), 20 DM (Annette von Droste-Hülshoff), 50 DM (Balthasar Neumann), 100 DM (Clara Schumann), 200 DM (Paul Ehrlich), 500 DM (Maria Sibylla Merian) i 1000 DM (bracia Grimm); przy czym rzadko występowały w normalnym obiegu 5 DM i 1000 DM.