Darius III

rdf:langString Dariusz III

rdf:langString Dariusz III (staropers. 𐎭𐎠𐎼𐎹𐎺𐎢𐏁; zm. 330 p.n.e.) – ostatni król perski z dynastii Achemenidów. Rządził jako Król Królów w latach 336–330 p.n.e. W języku perskim jego imię było wymawiane Darajawausz, w języku greckim nazywany Dareios Kodomanos, w języku egipskim Inczriusza. Pochodził z bocznej linii Achemenidów. Urodził się jako Artaszata (gr. Artaksates), syn i Sysygambis, córki Artakserksesa II. Jego dziadkiem był - jeden z braci Artakserksesa II. W latach 344–336 p.n.e. pełnił funkcję satrapy Armenii. Został wyniesiony na tron przez Bagoasa, który otruł dwóch wcześniejszych królów Artakserksesa III oraz Arsesa. Po objęciu rządów w pierwszej kolejności rozwiązał kwestię wpływowego eunucha, nakazując mu wypicie wina z trucizną. Jeszcze w 336 p.n.e. odzyskał Egipt, pokonując Chabbasza i przywracając władzę perską w tym kraju. Przyjął tytulaturę faraońską. Zlekceważył jednak ostrzeżenia nieprzychylnych Macedonii Greków o planowanej już za Filipa II wyprawie przeciwko Persji i nie przygotował swojego państwa do obrony, bądź nie zdążył tego zrobić. W 334 p.n.e. Aleksander Macedoński wylądował w Azji Mniejszej i rozbił siły miejscowych satrapów perskich nad Granikiem. W tej bitwie zginął syn Dariusza III. Nie słuchał greckich najemników, którzy radzili mu zastosowanie taktyki spalonej ziemi, czyli wycofywanie się w głąb imperium, niszcząc przed Macedończykami plony i miasta. W 333 p.n.e. pod Issos siły perskie zostały ponownie rozbite, do niewoli dostały się: matka Dariusza - królowa Sysygambis, jego żona - Statejra I oraz córki: Statejra II i Drypetis. Następnie Aleksander Macedoński zajął Fenicję, Palestynę i Egipt. Dariusz próbował wejść w układy z Aleksandrem, oferując mu oddanie ziem, które już zdobył oraz wszystkich satrapii perskich na zachód od Eufratu, jednak Macedończyk odmówił. W 331 p.n.e. pod Gaugamelą armia perska została ostatecznie rozbita. Dariusz uciekł po bitwie razem z niedobitkami swojej armii. Zginął w 330 p.n.e. niedaleko miejscowości Hekatompylos w Partii. Został tam śmiertelnie raniony w zamachu przeprowadzonym z rozkazu satrapy Baktrii - Bessosa, z którym był spokrewniony. Zlecił on zgładzenie Wielkiego Króla swoim dwóm sługom Satibarzanesowi i Barzaentesowi, a następnie ogłosił się królem Persji jako Artakserkses V. Po śmierci Dariusza Aleksander pojmał Bessosa i oddał go pod osąd trybunału perskich dygnitarzy, na czele którego postawił brata Dariusza Oksartesa. Ciało króla pochował zgodnie z perskim rytuałem w królewskim grobie. W 324 p.n.e. Aleksander poślubił Stateirę, córkę Dariusza, łącząc w ten sposób obie dynastie.