Cyrillic script

rdf:langString Cyrillisch schrift

rdf:langString Het cyrillische of kyrillische schrift (Oekraïens: кирилиця, kirilitsa; Russisch: кириллица, kirillitsa; Servisch: ћирилица/ćirilica, Macedonisch en Bulgaars: кирилица/kirilica) is een alfabetisch schrift waarvoor in de loop der eeuwen een aantal alfabetten zijn ontwikkeld voor gebruik in verschillende talen. In de vroege 21e eeuw is er nog een aantal grote Slavische talen die een cyrillisch alfabet hanteren, zoals Bulgaars, Macedonisch, Montenegrijns, Oekraïens, Russisch, Servisch en Wit-Russisch. Onder Russische invloed wordt ook in veel niet-Slavische talen als het Kazachs, Kirgizisch, Tataars (Turkse talen), het Tadzjieks, Oedmoerts, Mongools en nog veel andere kleinere talen, zoals het Karelisch, het cyrillische schrift gebruikt. Tot 1859 werd ook het Roemeens in dit schrift geschreven. In de voormalige Moldavische SSR werd het Moldavisch (een Roemeens dialect) met een cyrillisch alfabet geschreven. Het cyrillisch wordt door ongeveer 250 miljoen mensen gebruikt in Europa en Azië en is het zesde meest gebruikte schrift ter wereld naar aantal gebruikers. De opzet van de cyrillische alfabetten is afgeleid van het Glagolitisch alfabet uit de 9e eeuw dat wordt toegeschreven aan de monnikenbroeders Cyrillus en Methodius, en vindt zijn oorsprong in het Eerste Bulgaarse Rijk. De vorm van de gliefen (tekens) in het cyrillische alfabet is voornamelijk gebaseerd op Griekse letters, hoewel sommige hun Glagolitische vorm hebben behouden. De bijdrage van Cyrillus aan het Glagolitische alfabet en daarmee tot het cyrillische alfabet wordt gememoreerd in de naam cyrillisch. In de middeleeuwen verspreidde het cyrillische schrift zich in Oost-Europa en op de Balkan, waarbij het Roemeens er vanaf 1439 ook toe overging en het Latijns schrift afschafte. Het Tsaardom Rusland veroverde in vroegmoderne tijd Siberië en zijn opvolger, het Russische Rijk, de rest van Noord-Azië, Centraal-Azië, de Kaukasus, Finland en vrijwel geheel Oost-Europa, zodat het Russische cyrillische alfabet over al deze gebieden werd verspreid en de standaard zette voor schriftelijke communicatie. Ondertussen werd echter de meerderheid van de rest van de wereld veroverd en gekoloniseerd door West-Europese mogendheden die daarmee het Latijnse schrift introduceerden in de rest van de wereld, waarbij in de meeste gevallen het gebruik van alle lokale schriften (voor zover aanwezig) in de Amerika's, sub-Sahara Afrika en Australazië verregaand werd gemarginaliseerd. De vroege bolsjewieken wilden de gehele Sovjet-Unie latiniseren omdat zij hoopten het socialisme beter over de hele wereld te kunnen verspreiden als men hetzelfde schrift zou gebruiken. Bovendien probeerde men de overwegend islamitische bevolkingen in Centraal-Azië en de Kaukasus te isoleren door hun Perzisch-Arabische schriften te vervangen door Latijnse letters. De latinisering van de Sovjet-Unie was een project dat grofweg duurde van 1920 tot 1940. Vanaf 1930 werd het, in belangrijke mate onder invloed van Jozef Stalin, weer teruggedraaid en werden alle talen in de Sovjet-Unie voortaan in het cyrillisch geschreven, waarvoor per taal een apart cyrillisch alfabet werd ontwikkeld. Van 1940 tot 1989 werden alle Sovjettalen in het cyrillisch geschreven. In Joegoslavië werd een compromis gezocht tussen het Latijnse en cyrillische schrift, dat echter nooit helemaal werd gevonden. Na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie in 1989–1991 hebben enkele ex-Sovjetrepublieken er bewust voor gekozen het Latijnse schrift opnieuw in te voeren. Daarvoor werden moderne Latijnse alfabetten ontwikkeld. De Joegoslavische oorlogen (1991–1995) leidden eveneens tot het uiteenvallen van Joegoslavië en een verscherpte tegenstelling tussen oost en west, die zich eveneens uitte in een schriftstrijd; Kroaten en Bosniakken schreven hun taal voortaan alleen nog in het Latijnse alfabet en na 2000 keerden ook Montenegrijnse nationalisten zich steeds meer tegen het cyrillisch.