Yakub Holovatsky

rdf:langString Jakiw Hołowacki

rdf:langString Jakiw Hołowacki, ukr. Яків Федорович Головацький, pol. Jakub Hołowacki lub Głowacki, ros. Яков Федорович Головацкий (ur. 17 października 1814 w Czepelach, zm. 13 maja 1888 w Wilnie) – ukraiński działacz narodowy, badacz galicyjskiego folkloru, profesor Uniwersytetu Lwowskiego w katedrze Literatury i Języka Ruskiego, następnie jeden z liderów moskalofilstwa. Pochodził z rodziny duchownego greckokatolickiego. Od młodości zafascynowany folklorem Rusinów galicyjskich, postanowił zostać duchownym, by móc zaangażować się w ich formujący się ruch narodowy i poznawać ruską kulturę ludową. W czasie studiów razem z Markijanem Szaszkewyczem i Iwanem Wahyłewyczem powołał do życia grupę samokształceniowo-literacką nazwaną Ruską Trójcą, w ramach której rozpoczął badania nad kulturą ludową Galicji. Dzięki staraniom Hołowackiego grupa wydała tom zatytułowany Rusałka Dnistrowaja, w którym zawarli kilka pieśni ludowych, kilka utworów własnych, tłumaczeń z różnych języków słowiańskich oraz rozważania nad piśmiennictwem staroruskim. Jego publikacja była jednym z momentów zwrotnych w rozwoju ukraińskiego ruchu narodowego w Galicji. Represje policyjne, jakie spotkały członków koła po publikacji Rusałki..., doprowadziły do rozluźnienia więzi między nimi, kładąc kres działalności grupy. Mimo to Hołowacki kontynuował samodzielnie działalność wydawniczą oraz studia nad kulturą ludową. W 1846 w pamflecie O położeniu Rusinów w Galicji zasugerował władzom austriackim oparcie się na galicyjskich Ukraińcach przeciwko Polakom, wskazując na lojalność ludności ruskiej i zaangażowanie Polaków w działalność spiskową. Wziął udział w wydarzeniach Wiosny Ludów w Galicji. W grudniu 1848 stanął jako profesor na czele Katedry Literatury i Języka Ruskiego Uniwersytetu Lwowskiego. Stopniowo odchodził od głoszonych w młodości poglądów na rzecz idei jedności języka rosyjskiego i dialektów ukraińskich. Usiłował stworzyć samodzielnie ukraiński język literacki, opierając go na słownictwie cerkiewnosłowiańskim; końcowe brzmienie powstałego tworu było zbliżone do współczesnego Hołowackiemu rosyjskiego. Stał się jednym z liderów ruchu moskalofilskiego; ostatecznie oprócz postulatów unifikacji kulturowej wszystkich narodów wschodniosłowiańskich zaczął apelować o ich zjednoczenie w Imperium Rosyjskim i brał udział w działaniach władz carskich na rzecz rusyfikacji Chełmszczyzny. Z powodu głoszonych poglądów moskalofilskich oraz kontaktów z władzami carskimi został uznany przez władze austriackie za osobę niepewną. Za sprawą namiestnika Galicji Agenora Gołuchowskiego zawieszono go w prawach profesora uniwersytetu. Przyczyniło się to do podjęcia przez niego decyzji o wyjeździe do Rosji; w 1868 osiadł w Wilnie, przyjął prawosławie i stanął na czele komisji archeologicznej mającej dowieść odwiecznej rosyjskości ziem litewskich. Do końca życia był aktywnym popularyzatorem wiedzy o Rusi Czerwonej i badaczem jej kultury.