Tobelo language

rdf:langString Język tobelo

rdf:langString Język tobelo – język zachodniopapuaski używany w prowincji Moluki Północne w Indonezji, m.in. na wyspie Halmahera i w północnej części Morotai. Według danych z 2000 roku posługuje się nim ok. 30 tys. osób, członków grupy etnicznej Tobelo. Należy do grupy języków północnohalmaherskich (peryferyjna rodzina języków papuaskich). Wyróżnia się sześć dialektów: heleworuru, boeng, dodinga, dialekt jeziora Paca (Talaga Paca), kukumutuk i popon. W literaturze opisano przede wszystkim dialekt heleworuru. Dialekty ludu Togutil nie zostały dobrze przebadane, według publikacji Ethnologue (wyd. 18) są wyraźnie odrębne. Autorzy publikacji klasyfikują tugutil (togutil) jako oddzielny język z dialektami kusuri i teluk lili. Publikacja Glottolog (4.6) rozpatruje tobelo i tugutil jako dwa języki w ramach grupy tobelo-tugutil. Wczesne prace dokumentacyjne nad językiem tobelo przeprowadzili misjonarze, którzy sporządzili opis jego gramatyki oraz słownik (1908, 1936), poświęcając uwagę dialektowi heleworuru. Wydano także zbiór baśni ludowych oraz literaturę religijną. C.L. Voorhoeve (1988) klasyfikuje języki tobelo, galela oraz pozostałych przedstawicieli grupy galela-loloda (Ethnologue) jako dialekty jednego języka „północno-wschodniohalmaherskiego” (North-east Halmaheran), na podstawie analizy leksykostatystycznej. Pod względem typologii ma charakter wysoce konserwatywny. Zachował szereg archaicznych cech, które zanikły w niektórych spokrewnionych językach regionu (szyk zdania SOV, rozbudowana morfologia czasownika – wyrażanie podmiotu i dopełnienia przy użyciu przedrostków, obecność poimków). Niemniej wciąż wykazuje znaczne wpływy języków austronezyjskich, jako że obie rodziny znajdują się w strefie kontaktów. Jest to najbardziej rozprzestrzeniony język spośród etnolektów północno-wschodniej Halmahery. Jego użytkownicy są w stanie zrozumieć sąsiedni język galela, aczkolwiek nie bez przeszkód. Społeczności migranckie Tobelo osiedliły się w różnych zakątkach prowincji (w innych regionach Halmahery oraz na wyspach Morotai, Bacan i Obi), a także na wyspach Raja Ampat, na zachód od półwyspu Ptasia Głowa. Jest w szerokim użyciu na obszarach wiejskich, gdzie służy do komunikacji w sferach życia codziennego. W mieście Tobelo jego użytkowników spotyka się rzadziej, powszechniejsza jest natomiast znajomość regionalnej odmiany języka malajskiego oraz języka indonezyjskiego. Wynika to z dużego napływu ludności z pozostałych części prowincji i oddalonych geograficznie regionów Indonezji. Obecny jest też wpływ środków masowego przekazu, które szerzą język narodowy. Na wyspie Morotai jest wypierany przez język galela. Ma słabo wykształcone piśmiennictwo na bazie alfabetu łacińskiego. Teksty drukowane ograniczają się do pewnej grupy publikacji religijnych.