Seed dormancy

rdf:langString Λήθαργος σπόρων

rdf:langString Ο λήθαργος σπόρων (αγγλ. seed dormancy) παρουσιάζεται όταν κάποιοι σπόροι δε βλαστάνουν, παρά την ύπαρξη ευνοϊκών συνθηκών και επάρκειας νερού και οξυγόνου. Πολλοί προσθέτουν πως πριν τη βλάστηση ο σπόρος πρέπει να υποστεί κάποιες συνθήκες για καθορισμένο διάστημα για να βλαστήσει ή ότι πρέπει να απομακρυνθούν πρώτα οι ουσίες που παρεμποδίζουν τη βλάστηση. Όλοι έχουν κάποιο δίκιο κι έτσι αναπτύχθηκε μια ευρεία μπορούμε να πούμε ληθαργική ορολογία. Η ανάπτυξη του όλου θέματος βασίζεται σε πολλές αιτίες.Πρώτα το γεγονός ότι ο λήθαργος μπορεί να οφείλεται σε διαφορετικούς παράγοντες κάθε φορά. Ο ορισμός του λήθαργου είναι αναγκαίο να είναι ενιαίος και να καλύπτει όλες τις περιπτώσεις. Έπειτα, το γεγονός ότι ο λήθαργος είναι μια εξελικτική διαδικασία χωρίς να είναι πάντα εμφανή τα επιμέρους στάδια δημιουργεί μια σύγχυση σε όσους τον μελετούν, στον καθορισμό και στην ερευνητική διερεύνηση του θέματος. Τρίτο, η άποψη που θεωρεί ως ευνοϊκές συνθήκες μόνο την επαρκή πρόσληψη οξυγόνου και νερού και τους βασικούς περιβαλλοντικούς παράγοντες είναι ελλιπής. Οι «ευνοϊκές συνθήκες» για ένα φυτό περιλαμβάνουν και το σωστό ορμονικό και χημικό περιβάλλον και άλλα πράγματα. Μια άλλη εκδοχή θεωρεί ότι λήθαργος σπόρων εμφανίζεται όταν σε ένα σπόρο το αυξητικό δυναμικό είναι αρκετά μεγάλο για να υπερνικήσει τις δυνάμεις συγκράτησης των περιβληματικών δομών. Εκ πρώτης όψεως αυτό δείχνει να καλύπτει μόνο την περίπτωση του λήθαργου που προκαλείται από ανθεκτικό περισπέρμιο. Ωστόσο, έχει αποδειχτεί πως το έμβρυο έχει τη δυνατότητα να αυξομειώνει το αυξητικό του δυναμικό ανάλογα με το πόσες φυσικές και χημικές καταπονήσεις που δέχεται. Υπάρχουν τέσσερις κατηγορίες παραγόντων ανάλογα με το τι είδους επίδραση ασκούν στο αυξητικό δυναμικό. * Παράγοντες που ενισχύουν το αυξητικό δυναμικό * Παράγοντες που εμποδίζουν τη μείωση του αυξητικού δυναμικού * Παράγοντες που περιορίζουν το αυξητικό δυναμικό * Παράγοντες που αναστέλλουν την αύξηση του αυξητικού δυναμικού * Θερμικό σοκ, αναισθητικά και άλλοι δραστικοί παράγοντες που επηρεάζουν τις μεμβράνες ενισχύουν το αυξητικό δυναμικό (Taylorson & Hendricks 1980/1, Hemmat et al 1985). Μετά από αυτά, συμπεραίνεται πως σε σπόρους που είναι σε λήθαργο αν μειωθούν οι καταπονήσεις και χαλαρώσουν οι φυσικοχημικοί παράγοντες που τις προκαλούν, τότε αυξάνεται το αυξητικό δυναμικό και άρα η πιθανότητα βλάστησης των σπόρων. Σε ότι αφορά την κατηγοριοποίηση των μορφών λήθαργου, αυτή μπορεί να γίνει με πολλά κριτήρια. Με κριτήριο τον τρόπο προέλευσης του λήθαργου έχουμε:Ενδογενή λήθαργο (endogenous ή primary dormancy) που οφείλεται σε γενετικά γνωρίσματα του είδους και εξυπηρετεί στη στρατηγική επιβίωσης και ανάπτυξης του συγκεκριμένου είδους. Φυσιολογικό λήθαργο που εμφανίζεται στην περίπτωση που ο σπόρος αδυνατεί να βλαστήσει(π.χ. λόγω ανωριμότητας του σπόρου). Επίκτητο λήθαργο που εφαρμόστηκε στο σπόρο κάποια στιγμή μετά το σχηματισμό του και με την επίδραση ορισμένων (μη ευνοϊκών συνθηκών). Μία περίπτωση επίκτητου λήθαργου μπορεί να χαρακτηριστεί ως προκαλούμενος λήθαργος (induced dormancy)όταν μια συνθήκη προκάλεσε το λήθαργο κι αυτός παρέμεινε μετά την απομάκρυνσή της ή επιβαλλόμενος λήθαργος (enforced dormancy)αν η συνθήκη που προκάλεσε το λήθαργο είναι αυτή που τον διατηρεί και μετά την παύση της λήθαργος θα σταματήσει επίσης. Με κριτήριο την αιτία πρόκλησης του λήθαργου χαρακτηρίζουμε το λήθαργο ως: * Παραλήθαργο – όταν το αίτιο είναι στο σπόρο αλλά όχι στο έμβρυο (π.χ. ανασταλτικές ουσίες στο περισπέρμιο). * Ενδολήθαργο – όταν το αίτιο του λήθαργου έχει να κάνει με το έμβρυο. * Οικολήθαργο – όταν ο λήθαργος επιφέρεται από περιβαλλοντικές συνθήκες. * Επίσης, υπάρχει μία κατάσταση – κατάσταση ηρεμίας (quiescence) – όπου ένας σπόρος δεν είναι σε λήθαργο, αλλά ούτε βλασταίνει. Εκεί το αυξητικό δυναμικό είναι στο όριο αντοχής του περισπερμίου και το έμβρυο έχει τη μοναδική δυνατότητα είτε να επανεισέλθει σε λήθαργο ή να αυξήσει λίγο το αυξητικό δυναμικό, να διασπάσει το περισπέρμιο του και να μεταμορφωθεί σε φυτό. Η μετάβαση από την ηρεμία στην βλάστηση δεν είναι αντιστρεπτή διαδικασία.