Patriarch Joachim of Moscow

rdf:langString Joachim (patriarcha Moskwy)

rdf:langString Joachim (ur. 6 stycznia 1621 w Możajsku, zm. 17 marca 1690 w Moskwie) – dziewiąty (de facto dziesiąty) patriarcha moskiewski i całej Rusi, sprawujący urząd od lipca 1674 do śmierci. Pochodził z rodziny szlacheckiej, służył w armii rosyjskiej w pułku rajtarów. Do stanu mniszego wstąpił w 1655 w Monasterze Międzygórskim. Dwa lata później wyjechał do Moskwy, kwestując na klasztor. Nigdy nie wrócił do macierzystej wspólnoty, gdyż patriarcha moskiewski i całej Rusi Nikon zaproponował mu godność przełożonego Świętojezierskiego Wałdajskiego Monasteru Iwerskiej Ikony Matki Bożej. Następnie przebywał w monasterach Nowe Jeruzalem i św. Andrzeja w Moskwie; w 1663 został archimandrytą Monasteru Czudowskiego. W lipcu 1672 przyjął chirotonię biskupią i objął katedrę nowogrodzką. Od tego samego miesiąca wspierał chorego patriarchę Pitirima i de facto zarządzał do jego śmierci całym Rosyjskim Kościołem Prawosławnym. Po śmierci Pitirima został w 1674 wybrany na jego następcę. Jako patriarcha dążył do wzmocnienia pozycji Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego w państwie. Doprowadził do poprawy stanu materialnego Kościoła, dbał o moralność duchowieństwa i jednolitość obrzędów sprawowanych w całym kraju. Zablokował natomiast sugerowaną przez cara Fiodora III radykalną reformę administracyjną Cerkwi. W dobrych relacjach z carem pozostawał do schyłku jego życia, gdy obaj poróżnili się z powodu odmiennych wizji przyszłości kraju. Przyczynił się do wprowadzenia na tron po śmierci Fiodora III jego przyrodniego brata Piotra, z pominięciem starszego od niego, chorego Iwana. Po buncie strzelców musiał jednak pogodzić się z ustanowieniem regencji Zofii Romanowej w imieniu carów „starszego” (Iwana) i „młodszego” (Piotra). Początkowo blisko współpracował z regentką, z czasem zaczął krytycznie odnosić się do jej polityki kulturalnej i zagranicznej i poparł jej odsunięcie od władzy w 1689. Przez całe życie Joachim ostro krytykował przenikanie do Rosji zachodnich zwyczajów, napływ cudzoziemców, postulował wprowadzenie całkowitego zakazu kontaktów prawosławnych z osobami innych wyznań. Rozpowszechniał koncepcję Rosji jako państwa uświęconego, w którym car i Kościół wspólnie działają dla dobra wiary. W porozumieniu ze świeckimi władzami zwalczał ruch staroobrzędowy, doprowadzając do spalenia na stosie jego pierwszego przywódcy Awwakuma Pietrowa i wprowadzenia w Rosji kary śmierci dla starowierców odmawiających wyrzeczenia się swoich przekonań religijnych. Również w okresie sprawowania przez niego urzędu patriarchy do Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego włączona została prawosławna metropolia kijowska. W okresie sprawowania przez niego urzędu patriarchy w Moskwie powstała szkoła teologiczna greckich mnichów i , przybyłych na zaproszenie Joachima z Konstantynopola. Patriarcha uniemożliwił natomiast utworzenie szkoły o programie zbliżonym do uniwersytetów zachodnich, z obowiązkową nauką łaciny; uważał, iż prawosławnym potrzebna jest przede wszystkim greka niezbędna do studiowania teologii. Nie zwalczając uczonego duchowieństwa jako całej grupy, stoczył gwałtowny spór z mnichem Sylwestrem (Miedwiediewem), którego projekt utworzenia szkoły łacińsko-grecko-słowiańskiej uznał za zagrożenie dla autorytetu patriarchatu. Spór zakończył się uwięzieniem i egzekucją Sylwestra (miała ona miejsce już po śmierci Joachima). Zmarł w 1690 po krótkiej chorobie i został pochowany w soborze Zaśnięcia Matki Bożej w Moskwie, na Kremlu. Jego następcą został wskazywany przez niego jeszcze za życia metropolita kazański Adrian, podzielający konserwatywne i antyzachodnie poglądy Joachima.