Nonstandard dialect

rdf:langString Dialekt niestandardowy

rdf:langString Dialekt niestandardowy, dialekt nieliteracki (ang. non-standard dialect) – odmiana języka niepełniąca funkcji normy instytucjonalnej, nieuprzywilejowana w procesie standaryzacji językowej i zwykle pozbawiona prestiżu przypisywanego dialektowi standardowemu. Dialekty nieliterackie można wydzielać na podstawie takich czynników jak: lokalizacja geograficzna, powiązanie etniczno-klasowe, obecność stygmatyzowanych cech językowych. Z reguły nie są stosowane w nauczaniu, gdzie preferuje się standardową odmianę języka. Występują przede wszystkim w formie ustnej i są kojarzone z niższym statusem socjoekonomicznym. Dialekty niestandardowe, choć pozbawione formalnej kodyfikacji, wyposażone są w pełnoprawne systemy gramatyki, umożliwiające sprawną komunikację wśród ich użytkowników. Z perspektywy lingwistycznej nie są one kodami gorszymi ani mniej cennymi względem standardu, gdyż w jednakowym stopniu rządzą się zasadami językowymi. W niektórych przypadkach są stosowane również w postaci pisanej, choć należy wówczas założyć, że są pozbawione wypracowanych przepisów ortograficznych. Od języków standardowych odróżniają się zasadniczo nie walorami lingwistycznymi (np. wewnętrzną strukturą), lecz przypisywanym im prestiżem społecznym. Dialekty niestandardowe są popularnie postrzegane jako „niepoprawne”, „nieczyste” lub „nielogiczne” formy języka, w odróżnieniu od języka standardowego, który podlega procesom kodyfikacyjnym i jest kojarzony z wykształconymi warstwami społeczeństwa. Niekiedy standard bywa utożsamiany z samym językiem. Sądy te mają charakter post-hoc i znajdują swoje oparcie w statusie społecznym osób posługujących się poszczególnymi odmianami języka. W niektórych wspólnotach komunikatywnych wyrazem tego rozróżnienia jest zjawisko dyglosji, tj. jednoczesne występowanie dwóch odrębnych postaci tego języka. Dialekt niestandardowy służy wówczas jako narzędzie komunikacji codziennej (np. w rozmowach z przyjaciółmi i rodziną), dialekt standardowy jest zaś rezerwowany dla sytuacji bardziej formalnych. Wykształceni przedstawiciele klasy średniej mogą całkowicie preferować język standardowy (np. w południowej Anglii) lub zachować dwudialektalność, w pewnych kontekstach nadal posługując się dialektem nieliterackim (np. w Holandii i Niemczech). Ponadto istnieje korelacja między językiem a klasą społeczną, szczególnie na terenach miejskich, gdzie dialekt niestandardowy jest kojarzony z klasą robotniczą, standard natomiast uchodzi za właściwy dla klasy średniej. Niektórzy badacze jako „wernakularne” (vernacular) określają odmiany i cechy językowe, którym przypisuje się zauważalny stygmat społeczny. W odniesieniu do form odbiegających od języka standardowego, ale pozbawionych wyraźnego nacechowania społecznego, sugeruje się zaś stosować termin nonmainstream dialect. Autorzy publikacji Dialects at School: Educating Linguistically Diverse Students wychodzą przy tym z założenia, że termin „dialekt niestandardowy” (non-standard dialect) ma w sobie zawarty ładunek wartościujący, niewłaściwy w kontekście naukowym.