Muscle memory

rdf:langString Pamięć ciała

rdf:langString Pamięć ciała (pamięć mięśniowa / pamięć ruchowa) – potoczna nazwa nieświadomego rodzaju pamięci, który pozwala wykonywać czynności motoryczne w sposób automatyczny czy spontaniczny, bez użycia świadomości i bez zastanawiania się nad samym procesem ruchu. Pamięć mięśniowa pozwala wykonywać zadania sensualno-motoryczne, których nauczyliśmy się w sposób intencjonalny – przy pomocy świadomego treningu (np. pływanie, jazda na rowerze, jazda konna itp.) lub za pomocą uczenia się z doświadczeń – często w sposób nieintencjonalny a nawet nieuświadomiony (np. odnajdywanie drogi, nabycie postawy ciała i rodzaju ruchu charakterystycznej dla środowiska zawodowego, w którym przebywamy itp.). W terminologii naukowej na określenie tego rodzaju pamięci używa się również pojęć pamięć proceduralna i pamięć motoryczna. Innymi przykładami motorycznych umiejętności bazujących na zjawisku pamięci ciała może być chodzenie, bieganie, bezwzrokowe pisanie na komputerze, wiązanie sznurowadeł, gra na instrumentach muzycznych, kierowanie pojazdami. (ang.) podkreśla, że powinniśmy mówić właściwie o zdolnościach sensomotorycznych, gdyż polegają one na skoordynowaniu percepcji sensorycznej z motoryką działania. Co więcej zdaniem badacza: „Jako że zdolności te najwyraźniej opierają się na schematach czy też wzorach głęboko zakorzenionych w centralnym systemie nerwowym człowieka, głównym motorem pamięci w tzw. pamięci mięśniowej nie są wyłącznie mięśnie ciała, jako że obejmuje ona również sieci neuronowe mózgu. Termin „pamięć mięśniowa” jest jednak mocno utrwalony, być może dlatego, że spełnia pewne kluczowe funkcje retoryczne. Określenie „mięśniowy” sugeruje cielesność, kontrastującą z umysłem ze względu na to, że wysiłek mięśniowy jest często przeciwstawiany wysiłkowi umysłowemu, czy też ze względu na to, że tak zwani "mięśniacy" standardowo przeciwstawiani są intelektualistom. Biorąc pod uwagę tę upowszechnioną opozycję mózg/mięśnie, pamięć mięśniowa może się kojarzyć z jakąś bezmyślną pamięcią. Taka pamięć jawi się jednak jako bezmyślna jedynie wtedy, jeśli utożsamiamy umysł z jasną, krytycznie skupioną czy też refleksyjną świadomością.” Zatem Shusterman podkreśla również, że performatywne działania naszej nieświadomej pamięci mięśniowej wymagają użycia znaczących umiejętności oraz inteligencji, podając jako przykład zawodowego pianistę, który gra spontanicznie, ale zachowuje estetycznie nakierowaną świadomość. Prowadzi to do wniosku, że z jednej strony inteligentny umysł rozciąga się poza pole naszej świadomości, natomiast z drugiej strony – to zjawisko pamięci mięśniowej wskazuje na ucieleśnioną naturę umysłu oraz rolę ciała, którego nie powinno się pomijać w refleksji nad pamięcią i procesami poznawczymi człowieka. Pamięć ciała jako pojęcie potocznie używane zwłaszcza w środowisku tancerzy i aktorów teatralnych bazującym na fizycznym typie aktorstwa, ekspresji cielesnej i ruchowej byłoby pojęciem szerszym od samej pamięci mięśniowej (motorycznej). Shusterman stawia pojęcie somy (aby nie używać terminu "ciało", które kojarzy się z prostą fizycznością [body] lub retoryką chrześcijańską [flesh]) w centrum swojego projektu somatoestetycznej (teoretyczno-praktycznej) refleksji (somatoestetyka). Soma oznaczałaby jego zdaniem: "żyjące, czujące, działające celowo oraz spostrzegawcze ucieleśnione Ja". Pamięć ciała w rozumieniu Shustermana należałoby zatem nazywać pewnie "pamięcią somatyczną", odwołującą się do organizmu ludzkiego holistycznie bez podziału na opozycję mózg/mięśnie, ale akcentującą połączenia między wszystkimi elementami ciała (m.in. mięśniami, trzewiami, układem nerwowym), które wpływają na budowanie naszej jaźni i tożsamości ludzkiej.