Javanese language

rdf:langString Język jawajski

rdf:langString Język jawajski (jaw. basa Jawa) – język z rodziny austronezyjskiej, którym posługuje się ok. 68 mln osób zamieszkujących zwłaszcza środkową i wschodnią część wyspy Jawa. W Indonezji jest objęty statusem języka regionalnego Ma największą liczbę rodowitych użytkowników spośród języków austronezyjskich. Jest jednym z głównych języków Indonezji, zarówno pod względem liczby użytkowników, jak i znaczenia kulturowego. Posługuje się nim 40% mieszkańców tego kraju. Jest szerzony za pośrednictwem systemu edukacji i mediów, ale współistnieje z narodowym językiem indonezyjskim, przypuszczalnie wpływającym na jego żywotność. Dzieli się na szereg zróżnicowanych dialektów, przy czym dialekt kejawen, wywodzący się z historycznych ośrodków kultury jawajskiej (miast Surakarta i Yogyakarta), pełni funkcję języka standardowego. Wykazuje znaczne wpływy sanskrytu i języków indyjskich. W jego piśmiennictwie, historycznie bogatym, stosowano pismo kawi (pochodzenia indyjskiego), a później dzisiejsze pismo jawajskie i alfabet łaciński. Posłużył jako źródło słownictwa dla języka malajskiego (np. rusak – „zepsuty”, patut – „właściwy”) i innych języków Azji Południowo-Wschodniej. Bardzo wczesne pożyczki jawajskie znalazły się w językach Filipin, w pozostałych językach Indonezji oraz w języku malgaskim. Pod wpływem języka jawajskiego pozostaje dziś język indonezyjski, który czerpie z niego wiele elementów słownictwa i składni (np. słowa bisa – „móc”, pintar – „mądry”). Jego użytkownicy komunikują się również w języku indonezyjskim, który jest używany w urzędach i w handlu. W dzisiejszej Indonezji służy wśród Jawajczyków jako środek kontaktów domowych, przy czym traci na znaczeniu (na korzyść indonezyjskiego) w przypadku małżeństw mieszanych bądź rodzin zamieszkujących inne regiony kraju. Zanika także znajomość rodzimego pisma jawajskiego i hierarchicznych poziomów mowy. Jawajski nie opiera się też wpływom języka narodowego. Pozostaje jednak głównym językiem centralnej i wschodniej Jawy, powszechnie wykorzystywanym w codziennej komunikacji. Nie jest zagrożony wymarciem. Wyróżnia się trzy okresy rozwoju języka jawajskiego: starojawajski, czyli kawi (do XIII w., okres rozwiniętej tradycji literackiej), średniojawajski (XIII–XVII w.), nowojawajski (od XVII w.), genetycznie powiązany z kawi. Język jawajski Surinamu uległ znacznym zmianom w stosunku do języka wyjściowego. Przez redaktorów bazy danych Ethnologue został sklasyfikowany jako oddzielny język. Odrębny jest również jawajski używany przez Jawajczyków w Nowej Kaledonii. Jawajski dzieli wspólny rodowód z językiem malajskim (i indonezyjskim), ale pokrewieństwo tych języków jest dość dalekie. Obecnie zapisywany jest alfabetem łacińskim, jednakże jego forma pisana praktycznie nie występuje w przestrzeni publicznej. W literaturze dominuje język indonezyjski.