Ibero-Caucasian languages

rdf:langString Języki kaukaskie

rdf:langString Języki kaukaskie – grupa języków używanych przez rdzenną ludność Kaukazu, uznawana przez niektórych językoznawców za rodzinę językową. Pod względem liczby użytkowników grupa języków kaukaskich nie jest zbyt liczna (zaledwie kilka milionów), lecz wewnętrznie ogromnie zróżnicowana, ponieważ według rozmaitych zestawień może obejmować nawet do 50 różnych języków. Niektórzy językoznawcy uważają jednak, że liczba ta jest znacznie przesadzona. Wielu badaczy podaje w wątpliwość pokrewieństwo języków zaliczanych do grupy kaukaskiej, uważając, iż ich bliskość jest raczej postulowana, nie faktyczna. Ze względu na swoje specyficzne, kontrastujące z otaczającymi językami indoeuropejskimi i ałtajskimi cechy, stanowią pewną wspólnotę. Te cechy to np. podział spółgłosek zwartych na trzy szeregi artykulacyjne (bezdźwięczne nieprzydechowe, inaczej abruptywne, bezdźwięczne przydechowe i dźwięczne), obecność w systemie spółgłosek laryngalnych i faryngalnych (gardłowych), odmiana czasownika przez więcej niż jedną osobę (nie tylko podmiotu, ale i dopełnienia), ergatywna konstrukcja zdania (konstruowanie zdania z punktu widzenia dopełnienia, a nie podmiotu) oraz inkorporacja. Cechy te jednak występowały w innych, starożytnych językach Bliskiego Wschodu, a do dziś występują w nowszej warstwie rdzennych języków obu Ameryk. Większość tych cech występuje w języku baskijskim, co dało podstawę do spekulacji o wspólnym pochodzeniu tego języka z kaukaskimi (tzw. ibero-kaukaska rodzina językowa). Wszystkie te wspólne cechy są widocznie dziedzictwem powszechnego stanu językowego Eurazji sprzed kilkunastu tysięcy lat. Teza o genetycznej bliskości języków kaukaskich lansowana była głównie przez uczonych radzieckich, jednak obecnie jest ona podawana w wątpliwość i często krytykowana jako niezgodna z kryteriami ustalania bliskości genetycznej w językoznawstwie (do dzisiaj zwykle „języki kaukaskie” w sposób mechaniczny traktuje się jako rodzinę językową). Przeciwnicy tej tezy zwracają uwagę na to, iż pomiędzy językami kaukaskimi różnych grup brak podobieństw w podstawowym zakresie słownictwa (np. liczebniki i zaimki oraz morfemy). Szczególnie różnią się od siebie języki południowokaukaskie (kartwelskie) i języki północnokaukaskie. Języki kartwelskie wykazują pewne podobieństwa do indoeuropejskich i innych nostratyckich (np. zaimki osobowe). Zdaniem niektórych badaczy podobieństwo między dwiema grupami języków północnokaukaskich – grupą północno-zachodniokaukaską a grupą północno-wschodniokaukaską jest zbyt małe, aby zaliczyć je do wspólnej rodziny językowej. Nawet grupa języków północno-wschodniokaukaskich, tzn. języki nachskie (czeczeński, inguski i bacbijski) i jest zróżnicowana dużo bardziej, niż języki indoeuropejskie. Istnieją przesłanki skłaniające do zaliczenia języków wajnachijskich i huryckiego oraz urartyjskiego do jednej rodziny językowej, a także ( lub inaczej ) do wspólnej rodziny językowej z północno-zachodniokaukaskimi.