History of Tibet

rdf:langString Historia Tybetu

rdf:langString Historia Tybetu jest ściśle związana z historią buddyzmu oraz częstymi kontaktami mieszkańców tego regionu z Mongolią i Chinami. Dawne dzieje Tybetu nie są w pełni znane. Powodem jest brak dostępu do pisanych źródeł z tych czasów oraz fakt, że kronikarze tybetańscy mieli zwyczaj mieszać legendy z faktami. Do tradycyjnych dziejów Tybetu zalicza się półmityczną opowieść o pierwszych królach, którzy zstąpili z nieba. Początkowo rezydowali oni w twierdzy Jumbulagang (ta w języku tybetańskim nazywa się – dlatego też pierwszą dynastię określa się jako ) nad Brahmaputrą (ob. prefektura Shannan). Za pierwszego historycznego króla uznaje się Songcena Gampo (610–649 r.). Za jego rządów w Tybecie pojawił się buddyzm. Religia ta umocniła znacznie swoją pozycję dopiero 150 lat później – za panowania Trisonga Decena (755–ok. 800 r.) i Ralpaczena (ok. 815–838 r.). W drugiej połowie VII i w całym VIII wieku państwo tybetańskie osiągnęło swój największy terytorialny zasięg oraz największe znaczenie polityczne. Od połowy IX wieku, oraz przez kolejne 400 lat, władza centralna w Lhasie była znacznie osłabiona, a na terenie kraju znajdowało się raz mniej, raz więcej silnych i samodzielnych organizmów państwowych. W XIII wieku Tybet był pod znacznym wpływem imperium mongolskiego, co zbiegło się w czasie z umocnieniem wpływów szkoły sakja. Od XVI wieku z kolei do głosu dochodzi szkoła gelug i jej najwyżsi inkarnowani lamowie – dalajlamowie, którzy – począwszy od V Dalajlamy (Ngałang Lobsang Gjaco (1617–1682 r.)) – stali się także świeckimi władcami Tybetu. W XVIII wieku Tybet został na krótko zajęty przez Ojratów (przyszłych Dżungarów), a potem przez Mandżurów, którzy wprawdzie pozostawili Tybetowi autonomię, lecz w Lhasie ustanowili swoich urzędników (ambanów). Ci przetrwali aż do upadku dynastii mandżurskiej (Qing) w 1911 roku. Izolację Tybetu przerwała tzw. ekspedycja Younghusbanda (1903–1904 r.), która doprowadziła do zawarcia stosunków dwustronnych między Tybetem a Imperium brytyjskim. Upadek dynastii Qing w praktyce oznaczał dla Tybetu odzyskanie niepodległości, która zakończyła się w 1950 r. przez inwazję armii Chińskiej Republiki Ludowej i włączenie Tybetu do Chin. Obecnie w ramach ChRL istnieje Tybetański Region Autonomiczny, który jednak zajmuje zaledwie ok. połowy historycznego obszaru Tybetu. Władze emigracyjne Tybetu rezydują w indyjskim mieście Dharamsala (stan Himachal Pradesh), a ich głównym przedstawicielem jest XIV Dalajlama, Tenzin Gjaco.