German East Africa

rdf:langString Niemiecka Afryka Wschodnia

rdf:langString Niemiecka Afryka Wschodnia (niem.: Deutsch-Ostafrika) – niemiecka kolonia w środkowo-wschodniej Afryce obejmująca Tanganikę, Rwandę i Burundi. Większość tego obszaru należy do Tanzanii. Kolonia zajmowała obszar ok. 994 tys. km². Początki kolonii wiążą się z osobą Carla Petersa, który był założycielem Niemieckiej Spółki Wschodnioafrykańskiej. Peters podpisał kilka traktatów z lokalnymi wodzami plemiennymi na obszarze Zanzibaru. 3 marca 1885 r. Niemcy ogłosiły, że Peters miał pełnomocnictwa rządowe, a nie prywatne. Krok taki był podyktowany chęcią utworzenia protektoratu w tym rejonie. We wschodniej Afryce zaroiło się od niemieckich specjalistów, którzy dotarli na południu do rzeki Rufidżi, a na północy do . Gdy sułtan Zanzibaru wystosował oficjalny protest przeciwko tym działaniom, Otto von Bismarck polecił wysłać do wybrzeży Afryki Wschodniej 5 okrętów wojennych, które ostrzelały pałac sułtański. W rezultacie tej akcji Brytyjczycy zgodzili się na podział stref wpływów, a sułtan ustąpił. Niemcy opanowali: Bagamoyo, Dar es Salaam i Kilwę. Tzw. powstanie Abushiri, które zaczęło się w 1888, zostało stłumione z brytyjską pomocą w następnym roku. W 1890 porozumienie brytyjsko-niemieckie doprowadziło do przyznania Niemcom Helgolandu (w zamian za zrezygnowanie z Zanzibaru) oraz do ścisłego określenia granic posiadłości niemieckich we wschodniej Afryce (przy czym błędnie wytyczone granice istniały do 1910). Od początku istnienia, sytuacja w nowej posiadłości cesarstwa była niestabilna. Pierwsze antyniemieckie powstanie tubylców wybuchło niecałe 3 lata po ogłoszeniu kolonii. Mocno napiętą sytuację pogarszała stosowana z polecenia Berlina polityka eksploatowania tego rejonu, której celem było wyciśnięcie z tej ziemi wszystkiego, co tylko się da, byle osiągnąć zysk. Tubylców zmuszano do opuszczania swoich pierwotnych terenów łowieckich, uciskano wysokimi podatkami oraz pracą przymusową w kopalniach, na plantacjach i przy budowie kolei. Pomiędzy 1891 a 1894 ludy Hehe, prowadzone przez wodza Mkwawę, stawiały opór niemieckiej ekspansji, ale zostały pokonane dzięki pomocy innych plemion, które sprzyjały najeźdźcom (Mkwawa po krótkim okresie wojny partyzanckiej został osaczony i w 1898 popełnił samobójstwo). Niemcy w nowej kolonii byli nieliczni i musieli polegać na pomocy lokalnych wodzów, którzy pomagali im utrzymywać porządek, pobierać podatki i zakładać plantacje bawełny, kawy i sezamu. W 1905 miało miejsce tzw. powstanie Mai, które zostało stłumione przez hrabiego Gustava Adolfa von Götzena. Niedługo potem wybuchła afera związana z korupcją i brutalnością władz kolonii. Dlatego też w 1907 do kolonii z polecenia kanclerza Rzeszy Bernharda von Bülowa przybył , który otrzymał zadanie zreformowania administracji kolonialnej. Nowy zarządca okazał się właściwą osobą na właściwym miejscu, gdyż Niemiecka Afryka Wschodnia stała się wzorcowym terytorium zamorskim, przynoszącym dochody, a ponadto przychylne nastawienie do wodzów lokalnych sprawiło, iż stali się oni lojalni wobec Niemców, co miało mieć duże znaczenie podczas zbliżającej się wojny. W czasie I wojny światowej ogromną rolę odegrał dowódca niemieckich wojsk kolonialnych na tym obszarze gen. Paul von Lettow-Vorbeck. Młody i błyskotliwy dowódca z siłami liczącymi 3 tys. Europejczyków i 11 tys. tubylców (tzw. askarysi) potrafił związać siły przeciwnika liczące 300 tys. ludzi, a dowodzone przez byłego dowódcę z czasów II wojny burskiej Jana Smutsa. Największym zwycięstwem wojsk cesarskich była bitwa pod Tangą (3–5 listopada 1914), gdzie 8-krotnie liczniejsi Brytyjczycy zostali pokonani. Taktyka Lettowa-Vorbecka, polegająca na łączeniu wojny partyzanckiej z dalekimi rajdami na terytorium przeciwnika, okazała się skuteczna i kosztowała Brytyjczyków prawie 60 tys. ludzi. Jednak problemy z zaopatrzeniem i nieliczna armia zmusiły Vorbecka do ciągłego wycofywania się. Ostatecznie zostały przy nim skromne siły, z którymi walczył jeszcze kilka tygodni po zakończeniu wojny na terytorium Mozambiku. Bohaterski dowódca zyskał sławę w rodzinnych Niemczech. Należy nadmienić, iż ani jeden z jego askarysów nie zdezerterował podczas długiej kampanii, co świadczy o jego znakomitych umiejętnościach dowódczych, dzięki którym potrafił sobie zaskarbić ich lojalność. Po zakończeniu wojny zostali oni nagrodzeni pensjami Republiki Weimarskiej. W walkach w Afryce Wschodniej zasłynął także niemiecki krążownik SMS Königsberg, który stanowił część (wraz ze starą kanonierką i statkiem pomiarowym SMS Möwe) cesarskiej floty w tym rejonie. W trakcie dwóch wypadów korsarskich zatopił krążownik a także statek handlowy City of Winchester (6600 BRT) oraz ostrzelał brytyjski port w Zanzibarze i francuskie radiostacje na Madagaskarze. Z powodu braku paliwa został unieruchomiony i ostatecznie zatopiony w delcie Rufidżi w 1915 przez monitory i .Załogę i działa wcielono do armii von Lettov-Vorbecka. Po traktacie wersalskim kolonia została podzielona pomiędzy aliantów. Belgia otrzymała Rwandę i Burundi, Portugalia tzw. trójkąt Kionga na południe od rzeki Rovuma, który został włączony do Mozambiku, a z reszty utworzono brytyjską Tanganikę.