Edmondson railway ticket

rdf:langString Bilet Edmondsona

rdf:langString Bilet Edmondsona (popularnie nazywany biletem kartonikowym) – prostokątny kartonik wielkości około 30 × 50–60 mm, zadrukowany i opatrzony numerem, często z otworem w środku, będący dowodem uiszczenia opłaty na przejazd. Od momentu wynalezienia i wprowadzenia w 1839 roku przez blisko 150 lat był podstawowym typem biletu wykorzystywanego przez wiele zarządów kolei na całym świecie. Na awersie biletu znajdowały się zwykle: * numer biletu (nadawany już w drukarni), * nazwa stacji wydającej bilet, * określenie relacji (stacja docelowa); opcjonalnie umieszczano kilka nazw stacji znajdujących się w tej samej odległości taryfowej, * typ relacji („tam”, „z powrotem”, „tam i z powrotem”), * cena biletu, * klasa wagonu i rodzaj pociągu, * odległość do stacji docelowej (odległość taryfowa), * rodzaj taryfy (normalna, ulgowa, specjalna np. bilet wycieczkowy), * oznaczenie godzin ważności biletu. Natomiast na rewersie biletu najczęściej znajdowały się: * informacja o przepisach, na podstawie których odbywa się podróż, * informacje o ograniczeniach ważności biletu, * dodatkowe nazwy stacji kolejowych znajdujące się w tej samej odległości taryfowej. Bilety były drukowane na kartonikach, których kolory przekazywały dodatkowe informacje – przykładowo bilety wydawane przez PKP w latach międzywojennych były drukowane na kartonikach koloru: * żółtego – I klasy, * zielonego – II klasy, * brunatnego – III klasy, * szarego – IV klasy, natomiast pionowa czerwona kreska oznaczała bilet na pociąg pospieszny. Przyjęty był również zwyczaj przecinania na pół biletu wydawanego według taryfy ulgowej. Po wojnie bilety drukowano na szarym kartonie w różnych odcieniach, choć zdarzały się też zielone, różowe, białe. W pewnym okresie bilety „tam i na powrót” były białe z szaro-fioletowymi dwoma pionowymi pasami na brzegach awersu. W tej samej formie były wydawane bilety dodatkowe – np. miejscówki, dopłaty (do wyższej klasy pociągu / wagonu), bilety na przewóz bagażu i bilety peronowe. Sprzedawane przez kasjera biletowego bilety najczęściej były drukowane w drukarni i przechowane w określonym porządku w ternionie znajdującym się w kasie, a przed wydaniem umieszczano przy pomocy kompostera, stempla (datownika) lub odręcznie datę wydania. Zaznaczono (zazwyczaj długopisem) właściwą stację docelową (gdy było kilka), a na biletach na krótkie dystanse wpisywano godzinę wyjazdu lub zakreślano odpowiednie pole strefy czasowej. Regułą było ręczne wpisywaniu numeru miejsca na miejscówce. Stosowano też inne rozwiązania: * na największych stacjach – drukowanie biletu z matrycy znajdującej się w kasie, * drukowanie biletu w samoobsługowym urządzeniu sprzedającym (tzw. automat biletowy). W przypadku gdy w kasie nie było biletu dla żądanej relacji, kasjer wypisywał bilet blankietowy. Bilety kartonikowe i całe towarzyszące im wyposażenie zostało wycofane przez większość zarządów kolei w latach 80./90. XX wieku i zastąpione drukiem w drukarkach. Obecnie bilety Edmondsona można spotkać m.in. na szwajcarskiej kolei RhB. Jedną z ostatnich stacji PKP, na której wydawano bilety kartonikowe była Lipowa Tucholska (linia Maksymilianowo - Gdynia), gdzie można je było kupić do sierpnia 2002. Obecnie w Polsce bilety Edmondsona, zgodne z historycznym wzorem, można spotkać na co dzień jedynie na muzealnej Kolei Wąskotorowej Rogów – Rawa – Biała, gdzie są normalnie obowiązującym typem biletu na przejazd pociągami rozkładowymi. Bilety Edmondsona są także wydawane okazjonalnie podczas imprez kolejowych organizowanych przez miłośników kolei.